Świat online zmienia się z roku na rok – z jednej strony przybywa innowacji, z drugiej rośnie liczba zagrożeń. Raport roczny WTB przedstawia podsumowanie kluczowych trendów oraz wyzwań, z jakimi mierzyli się zarówno użytkownicy, jak i eksperci od bezpieczeństwa cyfrowego. Warto wiedzieć, na co zwracać uwagę w internecie – nie tylko po to, by czuć się bezpiecznie, ale również, żeby świadomie korzystać z jego możliwości.
Zmiany w krajobrazie cyberzagrożeń
Ataki ukierunkowane i personalizacja zagrożeń
Minione miesiące pokazały wyraźnie, że cyberprzestępcy coraz częściej stosują więcej niż tylko masowe kampanie phishingowe. Zamiast tego rośnie liczba ataków ukierunkowanych, czyli takich, które są dokładnie zaplanowane i skierowane do konkretnej osoby lub firmy. W takich przypadkach cyberprzestępcy zbierają szczegółowe dane na temat potencjalnej ofiary – z mediów społecznościowych, publicznych rejestrów czy przecieków danych.
Co więcej, same techniki stają się coraz bardziej wyrafinowane. Złośliwe wiadomości e-mail nie przypominają już topornych prób tłumaczenia przez translator. Oszuści doskonale podrabiają styl firmy, strukturę wiadomości czy personalizują treść pod kątem adresata. Coraz częściej wykorzystuje się też deepfake – technologię, która pozwala tworzyć realistyczne nagrania audio lub wideo z cudzym wizerunkiem lub głosem.
Ataki typu ransomware ewoluują
Ransomware, czyli złośliwe oprogramowanie szyfrujące dane i żądające okupu, nie jest już nowością – ale wciąż potrafi zaskoczyć. W 2023 roku zauważono jednak istotne zmiany w taktyce:
- Model "podwójnego wymuszania" (double extortion): Hakerzy nie tylko szyfrują dane, ale też grożą ich opublikowaniem, jeśli okupu nie zostanie zapłacony.
- Wzrost celowanych ataków na średnie przedsiębiorstwa: Firmy te często nie mają równie rozbudowanej ochrony jak korporacje, a jednocześnie operują cennymi danymi.
- Ataki grupowy outsourcing: Przestępcy tworzą "platformy" ransomware as a service, co pozwala osobom bez zaawansowanych umiejętności przeprowadzać skuteczne ataki.
Phishing i fałszywe strony coraz trudniejsze do rozpoznania
Jeszcze kilka lat temu podejrzaną stronę internetową można było rozpoznać po dziwnym adresie, literówce czy słabej jakości grafice. Obecnie wiele takich stron wygląda niemal identycznie jak oryginalne – zawierają certyfikaty SSL, profesjonalną oprawę graficzną, a czasem nawet działające formularze kontaktowe.
Szczególną uwagę należy zwracać na:
- wiadomości z "ostrzeżeniem o podejrzanej aktywności",
- prośby o potwierdzenie danych logowania,
- zaproszenia do udziału w "ekskluzywnej promocji" z linkiem do zewnętrznej witryny.
Fałszywe aplikacje i mobilne zagrożenia
Raport WTB pokazał, że coraz większa część złośliwego oprogramowania trafia na urządzenia mobilne – zwłaszcza te z systemem Android. Fałszywe aplikacje potrafią udawać narzędzia do bankowości, aplikacje do śledzenia zdrowia czy oprogramowanie edukacyjne. Pobrane z niezweryfikowanych źródeł, mogą przejąć kontrolę nad telefonem, odczytywać wiadomości SMS, a nawet nagrywać w tle.
Jeśli korzystasz z urządzenia mobilnego, pamiętaj o kilku prostych zasadach:
- Pobieraj aplikacje tylko z oficjalnego sklepu.
- Zwracaj uwagę na liczbę pobrań i oceny użytkowników.
- Uważaj, jakie uprawnienia przyznajesz nowym aplikacjom.
Trendy wpływające na codzienne bezpieczeństwo online
Wzrost znaczenia uwierzytelniania wieloskładnikowego
Jeszcze niedawno wiele osób traktowało logowanie za pomocą samego hasła jako wystarczające zabezpieczenie. Na szczęście świadomość w tym zakresie rośnie. W 2023 roku ponad połowa zgłaszanych udanych włamań była możliwa dzięki braku dodatkowych metod uwierzytelniania.
Obecnie zdecydowanie warto wdrożyć tzw. uwierzytelnianie wieloskładnikowe (MFA), czyli takie, które oprócz hasła wymaga np.:
- kodu SMS,
- autoryzacji w aplikacji mobilnej,
- potwierdzenia tożsamości za pomocą odcisku palca lub twarzy.
Choć może to kosztować kilka sekund więcej przy logowaniu, znacznie utrudnia dostęp osobom niepowołanym.
Rozwój sztucznej inteligencji zarówno po stronie przestępców, jak i obrony
AI i uczenie maszynowe mają coraz większy wpływ na bezpieczeństwo online. Z jednej strony, algorytmy pomagają szybciej wykrywać nietypowe zachowania w sieci, analizować potencjalne zagrożenia w czasie rzeczywistym czy automatycznie blokować podejrzane działania.
Z drugiej jednak, sztuczna inteligencja staje się narzędziem samych cyberprzestępców. Potrafią oni generować autentyczne wiadomości, podszywać się pod konkretną osobę w komunikatorach, a nawet tworzyć przekonujące strony phishingowe.
Wniosek? Zarówno atakujący, jak i obrońcy korzystają z coraz bardziej zaawansowanych technologii – dlatego zwykli użytkownicy również muszą rozwijać swoją cyfrową czujność.
Cyberbezpieczeństwo w pracy zdalnej i hybrydowej
Nie da się ukryć, że model pracy zdalnej zostaje z nami na dłużej. Jednocześnie powoduje to wzrost liczby wektorów ataku – urządzenia prywatne używane do celów służbowych, domowe sieci Wi-Fi bez odpowiedniego zabezpieczenia, czy brak centralnego nadzoru nad aktualizacjami oprogramowania.
Jeśli pracujesz z domu:
- Zadbaj o hasło do routera oraz włącz szyfrowanie sieci Wi-Fi.
- Korzystaj z firmowego VPN lub zabezpieczonego połączenia z siecią wewnętrzną.
- Upewnij się, że Twoje oprogramowanie, w tym system operacyjny i przeglądarka, jest regularnie aktualizowane.
Nowe formy oszustw internetowych
Oszustwa na rynku kryptowalut i inwestycji
Rosnąca popularność kryptowalut sprawia, że coraz częściej pojawiają się "okazje inwestycyjne", które w rzeczywistości są próbą wyłudzenia danych lub pieniędzy. Przestępcy proponują udział w projektach gwarantujących szybki zysk, posługują się fałszywymi platformami inwestycyjnymi, a także korzystają ze znanych twarzy i celebrytów do promowania różnych schematów.
Pamiętaj:
- Brak gwarancji zysku to podstawowa zasada inwestowania – jeśli coś wygląda zbyt dobrze, by było prawdziwe, zapewne takie właśnie jest.
- Sprawdzaj wiarygodność każdej platformy i nigdy nie przesyłaj pieniędzy osobom poznanym przez internet bez konkretnej weryfikacji.
Oszustwa w serwisach ogłoszeniowych i na portalach społecznościowych
Z roku na rok przybywa też przypadków, gdzie ofiary tracą pieniądze przy okazji zakupu czegoś online – od elektroniki, przez bilety, po usługi. Oszuści publikują zachęcające ogłoszenia, a po otrzymaniu zaliczki znikają bez śladu. Inną formą oszustw są tzw. "scamy romantyczne", w których przestępcy budują relację i zaufanie, by po pewnym czasie wyłudzić pieniądze na fikcyjny cel.
Kilka prostych zasad:
- Nigdy nie przesyłaj pieniędzy za produkt, którego nie widziałeś.
- Unikaj dziwnych linków wysłanych przez nieznajomych.
- Zgłaszaj podejrzane profile i ogłoszenia.
Edukacja cyfrowa jako klucz do bezpieczeństwa
Równie ważna co technologia jest świadomość użytkownika. Raport WTB jednoznacznie wskazuje, że większość skutecznych ataków odbywa się nie z powodu zaawansowanego hakerstwa, ale przez ludzkie błędy: kliknięcie w zły link, otwarcie niebezpiecznego załącznika, podanie loginu na fałszywej stronie.
Dlatego coraz więcej inicjatyw koncentruje się na edukacji – zarówno wśród dorosłych, jak i dzieci. W szkołach organizowane są zajęcia z podstaw cyberbezpieczeństwa, a firmy inwestują w szkolenia z zakresu ochrony danych, rozpoznawania zagrożeń czy reagowania na incydenty.
W codziennym życiu warto pamiętać o:
- regularnej zmianie haseł, najlepiej na unikalne dla każdego serwisu,
- ostrożności w udostępnianiu danych osobowych – nawet pozornie nieważnych,
- korzystaniu z oprogramowania antywirusowego i firewalli.
Kierunek na przyszłość – bezpieczeństwo jako wspólna odpowiedzialność
Raport pokazuje jednoznacznie, że bezpieczeństwo cyfrowe nie jest już wyłącznie zadaniem specjalistów z branży IT. To temat, który dotyczy każdego, kto korzysta z internetu – niezależnie od wieku, wykształcenia czy zawodu. Szybkie tempo cyfrowych zmian sprawia, że tylko wspólne działania (użytkowników, firm, instytucji publicznych) mogą skutecznie przeciwdziałać coraz bardziej wyrafinowanym zagrożeniom.
Niezwykle ważne będzie więc nie tylko inwestowanie w nowe technologie, ale też rozwijanie kompetencji użytkowników – przez edukację, dostępność informacji i narzędzi wspierających świadome korzystanie z sieci. Bo tylko wtedy internet pozostanie miejscem bezpiecznym, przyjaznym i dostępnym dla wszystkich.
