Ochrona danych dzieci – co mogą zbierać szkoły i platformy edukacyjne?

W dobie cyfrowej edukacji ochrona prywatności dzieci to temat, który nabiera coraz większego znaczenia. Wraz z rosnącym wykorzystaniem technologii w szkołach i online, warto bliżej przyjrzeć się, jakie dane uczniów mogą być zbierane i w jakim celu.

Dlaczego ochrona danych dzieci jest tak ważna?

Dzieci są szczególnie wrażliwą grupą, jeśli chodzi o prywatność w internecie. Ich dane osobowe mogą łatwo zostać wykorzystane niewłaściwie – zarówno nieumyślnie, przez niewystarczające zabezpieczenia, jak i celowo, na przykład w celach marketingowych lub do profilowania. Dlatego właśnie ochrona danych uczniów nie jest tylko kwestią formalną, ale odpowiada za ich bezpieczeństwo, rozwój bez nacisku komercyjnego oraz ochronę tożsamości.

Dodatkowo, dzieci często nie mają pełnej świadomości, czym skutkuje udostępnianie swoich danych. Z tego powodu to dorośli – rodzice, opiekunowie, nauczyciele i administratorzy systemów edukacyjnych – mają obowiązek szczególnej troski o poufność informacji, które dotyczą najmłodszych użytkowników internetu.

Jakie dane mogą być zbierane przez szkoły?

Szkoły, zarówno publiczne, jak i prywatne, posiadają dostęp do szerokiego zakresu danych uczniów. W większości przypadków dane te zbierane są w celu zapewnienia prawidłowej edukacji, organizowania lekcji, prowadzenia ocen czy zapewnienia bezpieczeństwa w środowisku szkolnym.

Dane zbierane w trybie obowiązkowym

Niektóre dane uczniów są niezbędne, by uczeń mógł w ogóle uczęszczać do szkoły. Są to zazwyczaj:

• imię i nazwisko dziecka,
• data i miejsce urodzenia,
• adres zamieszkania,
• obywatelstwo,
• numer PESEL,
• dane kontaktowe rodziców lub opiekunów prawnych,
• informacje o stanie zdrowia (jeśli mają znaczenie dla bezpieczeństwa lub organizacji nauczania),
• informacje o potrzebach edukacyjnych (np. w przypadku uczniów z orzeczeniami).

Szkoły mają obowiązek starannego zarządzania tymi danymi i mogą korzystać z nich wyłącznie w celach edukacyjnych i administracyjnych.

Dane dodatkowe – zbierane za zgodą

Są również dane, które szkoła może chcieć zebrać, ale wymaga to wyraźnej zgody rodziców. Należą do nich m.in.:

• zdjęcia uczniów (np. zamieszczane na stronie szkoły lub w kronikach szkolnych),
• dane lokalizacyjne w przypadku wyjazdów lub wycieczek,
• dane biometryczne (np. odcisk palca do wejścia do budynku – spotykane w niektórych placówkach),
• zgoda na korzystanie z konkretnych aplikacji edukacyjnych.

Rodzice mają pełne prawo odmówić wyrażenia zgody na przetwarzanie takich danych i muszą być informowani o celu i zakresie ich wykorzystania.

Co mogą zbierać platformy edukacyjne?

Wraz z cyfryzacją edukacji wiele działań szkolnych przenosi się na platformy internetowe. Dotyczy to zarówno systemów do prowadzenia lekcji, dzienników elektronicznych, jak i narzędzi wspomagających naukę (np. aplikacje z zadaniami, quizami czy interaktywnymi materiałami).

Najczęściej zbierane dane przez platformy edukacyjne

To, jakie informacje może zbierać platforma, zależy od jej funkcjonalności. Do najczęściej rejestrowanych danych należą:

• imię i nazwisko ucznia,
• login lub adres e-mail (często tworzony przez szkołę),
• informacje o aktywności użytkownika (np. które zadania wykonał, ile trwało logowanie, wyniki quizów),
• dane o urządzeniu, z którego korzysta użytkownik (przeglądarka, system operacyjny),
• lokalizacja (np. szacowana na podstawie adresu IP),
• sposób korzystania z platformy (np. analizowanie kliknięć, czasu spędzonego na stronie).

W świetle przepisów ochrona tych danych jest tak samo istotna, co w przypadku danych zbieranych przez szkoły.

Profilowanie a edukacja

Niektóre bardziej zaawansowane platformy mogą analizować dane użytkowników, by dostosowywać materiały do poziomu ucznia – to tzw. personalizacja. Choć może to być przydatne edukacyjnie, niesie też ryzyko profilowania, czyli tworzenia uporządkowanego obrazu osoby w celu przewidywania jej zachowań. W przypadku dzieci należy zachować z tym szczególną ostrożność.

Prawo wymaga, by każde takie działanie było jasno opisane i by użytkownik (a w przypadku dzieci – rodzic) miał możliwość wyrażenia świadomej zgody lub odmowy.

Jakie przepisy chronią dane dzieci?

Ochronę danych dzieci w Polsce reguluje przede wszystkim Rozporządzenie Ogólne o Ochronie Danych (RODO), które obowiązuje we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Dodatkowo stosuje się krajową ustawę o ochronie danych osobowych z dnia 10 maja 2018 roku.

Kluczowe zasady RODO dotyczące dzieci

• Zgoda rodzicielska: W przypadku dzieci poniżej 16. roku życia każda zgoda na przetwarzanie danych w kontekście usług społeczeństwa informacyjnego (np. platform online) musi być wydana przez rodzica lub opiekuna prawnego.

• Minimalizacja danych: Można zbierać tylko takie dane, które są niezbędne do celu przetwarzania. Jeśli jakaś aplikacja nie wymaga znajomości płci czy wieku dziecka, nie powinna o to pytać.

• Prawo do bycia zapomnianym: Rodzic lub dorosłe już dziecko może zażądać, by dane zostały usunięte, o ile nie ma obowiązku ich dalszego przechowywania.

• Transparentność: Każda instytucja przetwarzająca dane musi informować w sposób przystępny i jasny, jakie dane są zbierane, po co i jak długo będą przechowywane.

Te zasady obowiązują także szkoły, które jako instytucje publiczne mają obowiązek spełniać standardy ochrony danych szczególnie restrykcyjnie.

Co mogą zrobić rodzice?

Rodzice mają bardzo ważną rolę w ochronie prywatności swoich dzieci. Po pierwsze, mają prawo pytać szkołę, jakie dane zbiera i w jakim celu są one wykorzystywane. Powinni też zwracać uwagę na aplikacje używane przez dzieci w ramach nauki oraz upewniać się, że dana platforma przestrzega obowiązujących przepisów.

5 praktycznych kroków dla rodziców:

1. Sprawdzaj regulaminy i polityki prywatności aplikacji i platform wykorzystywanych przez szkołę.
2. Zadawaj pytania nauczycielom i administratorom: jak długo przechowywane są dane dziecka? Kto ma do nich dostęp?
3. Nie bój się odmówić zgody – jeśli uważasz, że korzystanie z aplikacji narusza prywatność twojego dziecka, masz prawo odmówić i zaproponować alternatywę.
4. Edukowanie dziecka – rozmawiaj z nim o tym, dlaczego ochrona danych jest ważna, jaki wpływ mogą mieć zdjęcia w internecie czy podawanie adresu e-mail w nieznanych miejscach.
5. Śledź nowe przepisy i regulacje – prawo w zakresie ochrony danych dynamicznie się zmienia, dlatego warto być na bieżąco.

Jak szkoły mogą poprawić ochronę danych?

Szkoły jako administratorzy danych osobowych mają konkretne obowiązki wynikające z przepisów prawa. Powinny wdrożyć techniczne i organizacyjne środki ochrony danych, zadbać o przeszkolenie pracowników i stosować przejrzyste zasady przetwarzania danych dzieci.

Dobre praktyki dla szkół:

• Prowadzenie rejestru czynności przetwarzania danych, w którym uwzględnione są wszystkie działania związane z uczniami.
• Regularne szkolenia dla nauczycieli z zakresu ochrony danych osobowych i bezpieczeństwa cyfrowego.
• Zasada minimalizacji danych – nie zbieraj więcej danych, niż to konieczne.
• Ścisła kontrola dostępu – tylko upoważnieni pracownicy powinni mieć wgląd w dane uczniów.
• Wybór bezpiecznych platform edukacyjnych, które spełniają wymogi RODO i oferują pełną przejrzystość w kwestii przetwarzania danych użytkowników.

Nowe technologie – nowe wyzwania

Z jednej strony technologia oferuje ogromne możliwości kształcenia, a z drugiej stawia przed nami zupełnie nowe wyzwania związane z bezpieczeństwem. Coraz większą rolę w edukacji odgrywają rozwiązania oparte na sztucznej inteligencji, zautomatyzowane systemy oceniania czy nawet okulary rozszerzonej rzeczywistości. Każde z tych narzędzi gromadzi dane w określony sposób – często bardzo zaawansowany.

Dlatego niezwykle istotne jest, by wdrażanie technologii w edukacji szło w parze z troską o ochronę prywatności. To wymaga często aktualizacji wewnętrznych procedur w szkołach, zwrócenia uwagi na źródło pochodzenia aplikacji oraz aktywnego dialogu między rodzicami, nauczycielami a twórcami systemów edukacyjnych.

Rzeczywista kontrola nad danymi to prawo, nie przywilej

Zarówno rodzice, jak i szkoły oraz twórcy platform edukacyjnych mają wspólną odpowiedzialność za to, w jaki sposób dane dzieci są zbierane i wykorzystywane. Kluczem jest świadomość, transparentność i dbałość o zgodność z obowiązującym prawem.

Pamiętaj – dane osobowe to nie tylko zestaw informacji, to także realne bezpieczeństwo twojego dziecka w świecie pełnym technologii. Warto wiedzieć, co się z nimi dzieje, zanim klikniesz „zaakceptuj”.